Met gratis kun je niet concurreren

Er is steeds meer gratis voorhanden. Boeken, films, muziek, foto's, logo's, technologie, Google Translate, koffie, flexwerkplekken, coachtrajecten, je kunt het zo gek niet bedenken.

Die ontwikkeling bedreigt hele beroepsgroepen. Zelfstandig ondernemers die vallen onder de creatieven: schrijvers en vertalers, fotografen en ontwerpers. Dit wisten we al. Maar door voortschrijdende technologie hebben we ook minder behoefte aan consultants, economen, juristen en accountants, van oudsher goedbetaalde professies. Sterker nog, de hele middenklasse zou maar zo eens kunnen verdwijnen. Bye bye banen achter beeldschermen.

Veel van de ondernemers die hun brood in rook zien opgaan, delen hun zorgen of boosheid in blogs die pleiten voor respect voor andermans werk, voor ambacht en vakmanschap, voor kennis & ervaring. We gruwen van gratis. En straks, als we allemaal een 3D-printer in huis hebben, kunnen we gratis nieuwe bloedvaten printen als deze geknapt zijn van verontwaardiging over deze toestanden.

Feit: we kunnen gratis niet tegenhouden. Hoe erg is dat? Op de korte termijn maakt 'gratis' aardig wat slachtoffers. En op de lange termijn? In zijn boek (R)evolutie van werk schrijft Bas van de Haterd onder meer:

'Er zijn reeds veel innovaties geweest die grote beroepsgroepen overbodig hebben gemaakt. Toch heeft dit op de langere termijn niet geleid tot enorme aantallen werklozen op macro-economisch niveau.'

Dat is een mooie opsteker: de geschiedenis leert ons, dat er altijd werk is in de toekomst.

Allright then. Handen uit de mouwen. Vijf kansen voor de toekomst.

1. Zet je klanten aan het werk

Een van de ontwikkelingen waar ik heel enthousiast van raak is Community Supported Agriculture. Boer Zoekt Vrouw laat het steeds opnieuw zien: landbouw is een enorm klerewerk. Je moet onmeunig vroeg op en je houdt weinig tijd over voor bijvoorbeeld een beetje leuk internetdaten. Da's niet vol te houden zo, en als er niks gebeurt, produceren enkel nog de Monsanto's op deze wereld ons eten. Wat een horrorscenario. Dat willen we niet. 'Puur' is in. We zijn klaar met e-nummers en willen meer weten van het eten dat we in onze mond stoppen. 

Enter de Community Supported Agriculture. Boeren laten daarbij hun klanten (deelnemers) zélf hun groenten van het land plukken - en de deelnemers betalen hiervoor! Ta-daa ... verdienmodel.

In Deventer hebben we bijvoorbeeld De Nieuwe Akker van Jan-Jaap Scholten. Op zijn website lees je hoe het systeem werkt. Wat mij betreft hoort het in dezelfde trend thuis als Broodfondsen --> het terugkeren naar kleinschalige oplossingen gebaseerd op onderling vertrouwen.

Huiskamerlezingen en -concerten zijn ook een voorbeeld hiervan. Je kunt als auteur of muzikant afspreken dat je pas komt opdraven zodra je gastheer/vrouw een x aantal betalende bezoekers heeft geronseld. Anderzijds, als je goed bent in ronselen, kun je van je eigen huiskamer een evenementenlocatie maken.

2. Wat willen we? Tijd! Wanneer willen we dat? Nu!

Tijd. Het is oneindig voor handen en toch ervaren de meeste mensen een tekort eraan. Dat biedt kansen voor onder meer de monomanen onder ons. Je kunt denken aan bijna alles wat een leek veel tijd en ergernis kost, maar wat jij in een handomdraai kunt regelen, fiksen, dan wel vinden.

In de game-wereld is er bijvoorbeeld handel in accounts.

In de reiswereld gaan grote bureaus over de kop maar voor eenpitters liggen er best kansen. Ja, we kúnnen tegenwoordig online onze complete vakantie regelen. Maar ben je een beetje zoals ik, met een flinke neiging tot vooronderzoek, dan ben je al snel 600 recensies, 23 wikipediapagina's, 17 aanbiederswebsites en één muisarm verder voor je eindelijk je vlucht en misschien een hotel geboekt hebt. Ik bedoel, dan ben je pas écht aan vakantie toe. Als jij dit soort dingen héérlijk vindt om uit te zoeken, dan wil ik best een korte vragenlijst met wensen voor je invullen, waarna jij me drie reisopties aan de hand doet die daaraan voldoen, en dan mijn keus voor me regelt en toestuurt. Zo vond ik het toch best handig dat de treinreiswinkel me van tevoren tickets voor in de Parijse metro toestuurde, zodat ik zeker weten mijn overstap op de boemeltrein zou halen. (Wel eens tijdens spitsuur de Parijse metro bezocht?)

3. Bereid je nu vast voor op je volgende beroep

Trendwatchers houden voor ons in de gaten wat hot en not zou kunnen zijn in de toekomst. In dit artikel vind je de 20 beroepen die in 2030 aan de orde van de dag zouden moeten zijn. Zoals

• lichaamsdeel-makers,

• verticaal boerende boeren,

• ruimtevaartpiloten, -gidsen & -architecten,

• organizers die nu nog gewoon je huis opruimen zullen straks de puinhoop opruimen die je virtuele leven is,

• leraren worden klaslokaal-avatarmanagers,

• Wall Streeters verhandelen straks tijd in plaats van geld,

• en omdat media steeds meer gepersonaliseerd wordt hebben we straks geen broadcasting meer maar narrowcasting.

Leuk? Hier vind je nog 20 nieuwe beroepen. Corporate disorganizer lijkt me wel wat voor creatieve strategisten en alle mensen die nu al niks meer snappen van hun smartphone kunnen straks aan de slag als digital detox therapist.

Er wordt al verwacht dat we in ons leven 8 tot 10 verschillende banen/ondernemingen zullen hebben. Dus dat is eh ... ongeveer vijf jaar per beroep. Mits je er nog op rekent op een dag met pensioen te kunnen.

4. Duik in de supersuperniche

Ooit hadden we in Deventer een fantasy-boekhandel, De Reis. Die bleek niet rendabel. Te weinig plaatselijke liefhebbers, en een winkelruimte huren kost je een rib uit je lijf als eenpitter. Maar Bas Van de Haterd schrijft dat 'online de populatie groot genoeg is dat er nu wel tien mensen in Nederland van kunnen leven', via een webwinkel die je vanuit huis runt. Dat lijkt weinig, maar bij de supersuperniches gaan we er ook vanuit dat maar een handvol mensen er hun werk van wil maken.

Andere voorbeelden zijn er te over, als je zoekt. Paul Vermeer begon jaren geleden AutiTalent, een uitzendbureau voor mensen met autisme die in de digitalisering/administratie willen werken. Jack Monroe leefde met haar peuter van de bijstand en startte een blog met eigen recepten, hoe je zo goedkoop en toch zo gezond mogelijk kunt koken, en werd 'ontdekt' door kranten en een uitgever. 

Je kunt het zelfs privé toepassen. Amy Webb sloeg alle 'je bent te kieskeurig!'-raad in de wind, stelde tijdens internetdaten een lange wenslijst op waar haar Mr. Darcy aan moest voldoen, gebruikte een zelfuitgevogeld algoritme (!) en voìla, vond de liefde van haar leven. In deze zeer vermakelijke TED-Talk legt ze uit hoe.

5. Stel een verlanglijst op

Je kunt van alles op die verlanglijst zetten. Van een nieuwe huisstijl tot een pand om in te werken. Van toegang tot een evenement tot iemand die het onkruid in je tuin wil wieden. Je kunt een of al je diensten aanbieden in ruil voor zaken van je verlanglijst. Daarbij houd je er samen rekening mee dat de waarde van jouw dienst en die van het item op de verlanglijst dat ervoor wordt ingewisseld, tot elkaar in verhouding staat. En dat je van tevoren goed afspreekt, wat je doet in ruil voor wat.

Als je stante pede harde cash nodig hebt om de huur te betalen, heb je niks aan deze tip. En stiekem toch ook weer wel. Oh ja, hoezo dan Miranda? Nou, dat zit zo, het komt door de Catch-22. Stel, het gaat niet heel lekker met je onderneming. Van de weeromstuit investeer je daarom ook niet in je werk, er moet eerst weer wat binnenkomen. Marketing en acquisitie raakt wat ondergeschoven, want het is verrekte lastig jezelf van je leukste kant te laten zien in mindere tijden. Je polst bij je ondernemersvrienden en -bekenden voor werk, maar zij zitten min of meer in hetzelfde schuitje. En hoe minder werk je hebt, hoe gedeprimeerder je raakt. Dus dan zitten we collectief vast.

Om verder te komen, in werk, in het leven, moet er voldoende beweging, reuring zijn. Dus zit je lange tijd zonder betaalde opdrachten, denk dan eens aan de verlanglijst. Een ruil is vaak nog wél mogelijk. Voordelen: werken aan een opdracht geeft een goed gevoel, en geeft weer (zelf)vertrouwen waardoor marketing en acquisitie je weer lichter valt. Bovendien, voor je voortbestaan als zzp'er helpt het als je regelmatig nieuwe klanten leert kennen - desnoods via je verlanglijst. 

Hoe ga jij de toekomst te lijf? 

Ik werkte dit blog bij op 6 juli 2022. Ik plaatste het in februari 2014.
Nooit meer tips missen? Ontvang mijn nieuwsbrief.